Zaten karışık olan kambiyo mevzuatı o hale geldi ki mevzuat bağlamından koptu, konunun 'uzmanları' sadece 1567 s. K., 32 s. Karar, 85 s. CBK ve Bakanlık Tebliğleri üzerinden yorumlar yapar oldular.

Kısaca değerlendirdik:

1-"Türkiye'de yerleşik kişi" kavramı, 32 sayılı Kararın 2/(b) md. nde tanımlanmıştır; kambiyo mevzuatına özgü bir kavramdır.

2-SBK'nun 6. md. ne göre "Serbest bölgeler, Türkiye Gümrük Bölgesinin parçaları olmakla beraber; ... kambiyo mevzuatının uygulanması bakımından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen ... yerlerdir."

3-Aynı madde "Bu bölgelerde gümrük ve kambiyo mükellefiyetine dair mevzuat hükümleri uygulanmaz." da demektedir.

4-O halde serbest bölgede bulunan firmaların (bu bölgeler Türkiye'de olduğuna göre) Türkiye'de bulunduğu açıksa da, kambiyo mevzuatına göre "Türkiye'de yerleşik kişi" olup olmadıklarını tartışmak anlamsızdır.

5-85 sayılı CBK, "Türkiye’de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarında ... sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamaz.” demektedir.

6-Sözleşmenin bir tarafı serbest bölgede bulunan firma olduğuna 85 sayılı CBK devre dışı kalmaktadır, zira buradaki firma "Türkiye'de yerleşik kişi" kavramı dışında bir kişidir.

7-Kaldı ki SBK md. 6 zaten bu bölgeleri kambiyo mevzuatı yönünden Türkiye Gümrük Bölgesi dışı saydığı için bu kavram üzerinden tartışmanın pratik / hukuki bir karşılığı da yoktur.

1567 s. K. uygulamayan bir olayda, buna dayanan ikincil mevzuatın uygulanamayacağı açıktır.

8-Diğer yandan en önemlisi SBK md. 9, "Kambiyo ve Hizmetler" başlığı altında, "Serbest bölgelerdeki faaliyetlerle ilgili her türlü ödemeler dövizle yapılır. Cumhurbaşkanı ödemelerin Türk Lirası olarak yapılmasına da karar verebilir." demektedir.

9-Yani CB, 3218 s. SBK md. 9 uyarınca yetki kullanmadıkça (ki halihazırda kullanmış değildir), bu bölgelerdeki faaliyetlerle ilgili ödemeler münhasıran dövizle yapılacaktır.

10-CB yetki kullansa bile bu döviz yerine TL kullanılacaktır veya dövizle ödeme yasaktır şeklinde değil, dövizin yanında TL ile de ödeme mümkündür şeklinde olabilecektir. Kanun lafzı çok açıktır.

11-Hal böyleyken sadece bölge içi faaliyetlerde ya da bölge ile yurt dışı arasındaki ödemelerde döviz kullanımı mümkündür, bölge ve yurt içi arasında TL kullanımı zorunludur yorumunu yapmak ve buna da dayanak olarak kambiyo mevzuatını işaret etmek hukuka uygun olmayacaktır.

Av Akın Şentürk